Deze encyclopedie is bedoeld voor een uitgebreide groep belangstellenden: verzamelaars, wetenschappers en algemeen geïnteresseerden moeten hierin hun weg kunnen vinden. Het is de opvolger van de papieren Encyclopedie van munten en bankbiljetten die tussen 1986 en 2002 verscheen in 38 losbladige afleveringen van 64 pagina’s elk.
Verzamelaars kunnen deze encyclopedie gebruiken om snel belangrijke informatie te krijgen over de achtergronden van hun munten en papiergeld. Ook is het mogelijk om met behulp van de gegevens die hier te vinden zijn “moeilijke” stukken uit de verzameling te determineren. Zie hiervoor speciaal de gebruiksaanwijzing.
Historici vinden een bijna compleet overzicht van alle muntsoorten en muntnamen (waaronder een aantal bargoense termen) die in de loop van de tijd in Nederland, België en Luxemburg in gebruik zijn geweest waardoor een vermelding in gedrukte bronnen of archivalia mogelijk meer inhoud krijgt.
Economen kunnen veel vinden over de geldgeschiedenis en over het gebruik van munten en papiergeld in vroeger eeuwen. Algemeen geïnteresseerden tenslotte kunnen vinden waarom hun opa een 2½ centstuk een vierduitstuk noemde en welk bedrag de “honderd halve rijdertjes” vertegenwoordigden die moesten dienen tot het onderhoud van mejuffrouw Sara Burgerhart uit de gelijknamige roman van Betje Wolff en Aagje Deken.
Algemene economische begrippen als geldtheorie en koopkracht komen niet aan de orde. Dergelijke begrippen vallen buiten het kader van deze encyclopedie die zich uitsluitend bezighoudt met de tastbare geldvormen (= munten en papiergeld) en met de geschiedenis daarvan. Economische aspecten worden alleen besproken als dat voor een beter begrip van de opgenomen trefwoorden nodig is.
Numismatische onderwerpen
Er is zo veel mogelijk naar gestreefd om alleen numismatische onderwerpen op te nemen. Voor algemene (kunst)historische, economische en technische onderwerpen zal men andere bronnen moeten raadplegen. Deze encyclopedie is vooral samengesteld om de veelheid van de numismatische literatuur beter toegankelijk te maken.
De alfabetische beschrijving van de trefwoorden wordt voorafgegaan door een systematisch deel waarin de volgende onderwerpen samenhangend aan de orde komen: numismatische begrippen en methodes, de geschiedenis van het geld, papiergeld, en verzamelen. Bij het schrijven hiervan heb ik de hulp gehad van J. J. (Jan) Grolle die het hoofdstuk papiergeld voor zijn rekening nam. Bij de keuze van de trefwoorden is er naar gestreefd om de volgende onderwerpen op te nemen:
– alle numismatische termen;
– alle Nederlandstalige namen van munten en bankbiljetten;
– alle muntheren en muntplaatsen die tot de Nederlanden behoord hebben;
– alle trefwoorden die betrekking hebben op de koloniale muntslag van Nederland en België;
– alle namen van landen die nu munten en/of bankbiljetten uitgeven;
– alle huidige munteenheden en de daarbij behorende onderdelen.
Daarnaast moet de gebruiker de meest voorkomende termen kunnen vinden betreffende de antieke numismatiek en de numismatiek van de ons omringende landen.
Bij de beschrijving van de trefwoorden is overvloedig gebruik gemaakt van de bibliotheken van het voormalige Koninklijk Penningkabinet en van De Nederlandsche Bank NV. Voor de numismatiek van de Nederlanden zijn alle belangrijke handboeken geraadpleegd, voor de overige gebieden moest soms noodzakelijkerwijs gebruik gemaakt worden van bestaande naslagwerken.
In een aantal gevallen is ervoor de beschrijving van een trefwoord nieuw onderzoek gedaan, omdat er in deze encyclopedie begrippen voorkomen die nog niet eerder binnen de bestaande numismatische literatuur aan de orde zijn geweest. Voor zover deze beschrijving niet gedaan is door mijzelf, is dit bij de beschrijving aangegeven door de initialen van de betreffende auteur; auteurs van deze encyclopedie.
De foto’s zijn, indien niet anders vermeld, gemaakt door P. Brouwers en afkomstig van het Koninklijk Penningkabinet te ‘s-Gravenhage. De foto’s die afkomstig zijn van de Waardepapierverzameling van de Nederlandsche Bank NV, zijn aangeduid met DNB en die van ’s Rijks Munt te Utrecht met RM.
Dank
Bij de samenstelling van de papieren versie is veel steun ontvangen van de Raad van Advies, bestaande uit prof. dr. H. E. van Gelder, drs. H.W. Jacobi, destijds directeur van het Koninklijk Penningkabinet, hij verzorgde tevens de fotoredactie, dr. J.P.A. van der Vin, indertijd adjunct-directeur van het Koninklijk Penningkabinet en conservator van de klassieke munten, A. van Keymeulen en J. Lippens, indertijd verbonden aan het Penningkabinet van de Koninklijke Bibliotheek Albert I. Mw. drs. M. Scharloo heeft het historische materiaal geleverd voor de hoofdstukken over de geschiedenis van het geld. Mw. C. Logie, de heer P Cnops, beiden indertijd verbonden aan de Nationale Bank van België en W. van Alsenoy hebben er voor gezorgd dat het accent in deze encyclopedie niet steeds op het Noorden lag.
Tenslotte dank ik mijn medeauteurs en mijn vrouw Ria. Zonder hen was deze encyclopedie nooit tot stand gekomen.
Deze digitale encyclopedie zal regelmatig worden geactualiseerd en uitgebreid. Suggesties hiervoor kunt u hier indienen. Zie verder de gebruiksaanwijzing.
Bert van Beek.